Uspešna operacija kolena zahteva značajnu investiciju vremena i energije u rehabilitaciju nakon operacije. Rehabilitacija počinje u bolnici, dan nakon operacije. Tokom tog perioda, striktan raspored vežbi, odmora i upotrebe lekova veoma je bitan...
Hirurzi kontinuirano traže načine da urade operacije zamena zglobova ili popravki na jednostavniji i sigurniji način, manje stresan za pacijenta. Trenutno se razvija veliki broj novih tehnika.
Neki hirurzi su počeli vršiti operacije zamene kolena putem malih rezova, procedurom koja se naziva minimalno invazivnom zamenom zgloba. Ipak, minimalno invazivne procedure su teže za izvršiti nego standardne zamene zglobova, a istraživači još uvek ne znaju da će dugoročni rezultati biti zadovoljavajući. Osim toga, nije svako kandidat za ovakvu operaciju, posebno ne oni koji pate od gojaznosti.
Da li je minimalno invazivna operacija za potpuno uklanjanje kolena sigurna i efektivna kao konvencionalna hirurgija? Dosadašnje studije o minimalno invazivnoj operaciji zamene kolena daju različite rezultate i nisu svi kompletirani randomizacijom i kontrolnim grupama. Nedavno, međutim, hiruruzi u Evropi su sproveli randomiziranu srudiju u nekoliko centara u cilju vršenja poređenja sigurnosti i efektivnosti ove dve procedure. Ispitali su 134 ljudi, starosti oko 70 godina; 66 je imalo minimalno invazivnu proceduru, a ostali obične operacije. Minimalno invazivna procedura je trajala gotovo sat vremena duže jer je tehnički mnogo zahtevnija. U svakom slučaju, gubitak krvi je mnogo manji.
Kod postoperativne posete nakon 4-6 nedelja, ljudi koji su imali minimalno invazivnu operaciju, patili su manje od bola i lakše su obavljali dnevne aktivnosti nego pacijenti koji su imali standardnu operativnu proceduru, ali ova prednost nije dugo potrajala. Nakon 1 godine, nije bilo značajnih razlika između ove dve grupe.
Sa svojim lekarom morate pažljivo razmotriti sve dugoročne i kratkoročne prednosti minimalno invazivne operacije, prilikom donošenja odluke koja tehnika će se koristiti.
Šta se dešava prilikom operacije zamene kolena?
Zamena zgloba se naziva artroplastija, a najčešći tip iste jeste potpuna zamena zgloba. U ovoj proceduri, potpuno bolestan ili uništen zglob u kolenu se uklanja ili zamenjuje veštačkim (proteza), kako bi se uklonio bol i povratila funkcija. Artroplastija zahteva hospitalizaciju i obično opštu anesteziju iako u nekim slučajevima zamene zgloba kolena, regionalna anestezija (spinalna, epiduralna ili nervna blokada) mogu biti korišćene kako bi donji deo tela postao utrnut. Za većinu ljudi, operacija traje manje od 2 sata.
Za većinu pacijenata, artroplastija kolena traje manje od 2 sata. Nakon ove operacije se ostaje u bolnici 3-5 dana. Sama operacija predstavlja samo prvi korak u uspostavljanju bezbolnog pokretanja vašeg novog zgloba. Često se dešava da ćete prvi put stati ili započeti kretanje pomoću štaka, dan nakon operacije. Nakon operacije i odlaska iz bolnice, morate pristupiti programu rehabilitacije.
Ako izaberete podvrgavanje artroplastiji, potrudite se da se na vreme informišete o proceduri, vremenu oporavka i procesu rehabilitacije. U jednoj studiji, ljudi koji su učestvovali u 2-časovnom edukativnom programu pre operacije kolena, pokazali su veće i značajnije poboljšnanje stanja nakon operacije nego pacijenti koji nisu učestvovali u programu. Takođe, pacijenti koji su prisustvovali edukativnom programu, proveli su oko 2 dana manje u bolnici i bilo im je potrebno kraće vreme za oporavak.
Prednosti i mane operacije zamene zgloba u kolenu
Ova operacija nije brza zamena i nije operacija bez rizika. Ozbiljne komplikacije, kao što je nastanak krvnih ugrušaka ili infekcija, mogu se dogoditi – ali isto tako postoje mere opreza koje se mogu preduzeti kako bi se iste sprečile. Osim toga, oporavak može biti prilično težak i dugotrajan, posebno kod operacije zamene zglobova. Ali mnogi ljudi koji su preživeli ovu operaciju potvrdili su popuštanje bola, kao i nastanak poboljšanja u psihološkom smislu i kvalitetu života. Uprkos riziku koji ova operacija nosi, trošku i dodatnoj posvećenosti vremenu potrebnom za oporavak, potencijal za vaše mentalno i fizočko zdravlje je veliki.
Mnogi pacijenti odlažu operaciju zamene kolena, čak i onda kada ih hirurg uvedi da je ona veoma neophodna. Često smatraju da bol koju osećaju nije toliko jaka da bi pristupili operaciji zamene kolena. Međutim, studije su pokazale da čekanje sve do momenta kada bol i gubitak funkcije postanu poprilični, može samo otežati operaciju i smanjiti vam šanse za oporavak i vraćanje funkcije. Jedan opravdan razlog za odlaganje operacije, ipak, jeste gojaznost. Iako je operacija zamene kolena efikasna kod većine gojaznih ljudi, gojaznost povećava rizike ove operacije.
Nedavno istraživanje je pokazalo da, iako oporavak može biti dug i ponekad bolan, 82% ljudi koji su imali ovaj tip operacije, su veoma ili u potpunosti zadovoljni rezultatima. Uopšteno, zamenjeno koleno traje najmanje 10 godina, a noviji zglobovi mogu trajati čak 20-25 godina ili duže.
Značajne komplikacije nastaju kod oko 40% ljudi koji se podvrgavaju operaciji zamene zgloba. Najčešće komplikacije su krvni ugrušci u venama nogu. Hirurzi obično preduzimaju određene korake u cilju sprečavanja takvih problema određivanjem terapije lekovima za razređivanje krvi, kao što je aspirin ili heparin i pomoću opreme za kompresiju noge (obično uređaj za vazdušni pritisak koji naduvava i izduvava vazduh u cilju kontinuirane masaže noge i održavanja protoka krvi).
Potencijalno ozbiljnija ali manje česta komplikacija jeste infekcija hirurške rane ili zgloba. Većina infekcija se leči antibioticima, ali infekcije u zglobu mogu zahtevati uklanjanje proteze. Konačno, vaš hirurg može ponovo postaviti novu protezu. Pojedinci koji imaju artroplastiju se štite protiv infekcija 1-2 godine nakon operacije pomoću antibiotika koji se oralno uzimaju protiv čak i malih infekcija, pre stomatološkog zahvata ili testiranja urina. Ipak, sa preventivnim merama, stopa pojave infekcije nije veća od 3%.
Da li su godine života prepreka za izvršenje operacije zamene kolena?
Neki ljudi možda misle da su previše stari za ovakvu operaciju. Međutim, čak i pacijenti sa osteoartritisom, stari 75 godina ili više, ostvaruju odlične rezultate nakon ovakve operacije, prema podacima iz Archieves of International Medicine (Međunarodni medicinski arhiv). Istraživači su pratili 174 starija pacijenta koji su bolovali od teškog osteoartritisa u kolenu ili kuku – prosek godina 75 – tokom 12 meseci, procenjujući ih na 6 nedelja, na 6 meseci pa na godinu dana. Tokom tog perioda, 29% (47) imalo je operaciju zamene zgloba. Iako je većini trebalo nekoliko nedelja za oporavak, dugoročni rezultati su bili u obliku smanjenja bola i smanjenja fizičke nesposobnosti.
Nije bilo smrtnih slučajeva, ali komplikacije kao što su infekcije ili krvni ugrušci u plućima dogodile su se kod 17% pacijenata, dok je 38% pacijenata osetilo bolove duže od mesec dana.
Ipak, u proseku, oni koji su bili podvrgnuti operaciji, bili su sposobni da hodaju u vremenskom periodu manjem od 2 nedelje, kao i da obavljaju kućne poslove nakon 7 nedelja. Njihovi rezultati na standardnoj skali merenja bola i funkcije su se poboljšali za 50% tokom idućih 12 meseci. Svi osim jednog su izjavili da su doneli pravu odluku u smislu podvrgavanja operaciji. Pacijenti iznad 75 g su osetili slične rezultate i postigli sličan oporavak kao i oni 65-74 godine stari.
Mnogi pacijenti koji su odbili operaciju izrazili su strah oko same operacije, kao i pitanja kasnijeg oporavka. Ali studije jasno pokazuju da stariji ljudi sa osteoartritisom bar treba da porazgovaraju sa lekarom o zameni zgloba.
Zamena zgloba u kolenu kod žena
Dizajniran posebno za žensko koleno, proteza za žensko koleno je dostupna tek poslednjih nekoliko godina. Pre 2006 godine, kada je Gender Solitions Knee bio odobren od strane U.S. Food and Drug Administration (FDA), proteze za zglob kolena su bile predviđene za oba spola.
Međutim, neki hirurzi smatraju da žene koje ima obične implante za koleno češće su se žalile na bol u prednjem delu kolena ili stezanje kada žele da čučnu. Mogući razlog: kukovi su kod žena širi, a kolena duža i tanja nego kod muškaraca, tako da su implanti „ulegali“ pod malo drugačijim uglom. Da bi se bolje pokazala anatomija većina žena, proteza za žensko koleno je uža, tanja i oblikovanija nego što su to uniseks proteze.
Da li žene moraju dobiti žensko koleno? Nije neophodno. Prvo, i dalje su nepohodne istraživanja kako bi se odredilo da li žensko koleno smanjuje pojavu bola i zategnutosti. Drugo, zbog toga što drugi dostupnim implatanti se mogu naći u veličini koja se uklapa u anatomiju većine ljudi, većina ortopedskih hirurga kaže da zaista nisu neophodni- bar dok istraživanja ne pokažu njihovu jasnu prednost.
Nakon operacije zamene zgloba kolena: rehabilitacija i oporavak
Uspešna operacija kolena zahteva značajnu investiciju vremena i energije u rehabilitaciju nakon operacije. Rehabilitacija počinje u bolnici, obično dan nakon operacije. Tokom tog perioda, striktan raspored vežbi, odmora i upotrebe lekova veoma je bitan za uspeh operacije. Možda ćete osećati značajan bol odmah nakon operacije (zbog mišića pomerenih tokom operacije, pre nego zbog samo zgloba), a to može učiniti rehabilitaciju težom u samom početku.
Oporavak nakon operacije kolena zahteva seriju odlazaka kod fizioterapeuta. Vežbe u okviru fizikalne terapije se fokusiraju na vraćanje snage i fleksibilnosti. Osim toga, svakom pacijentu je određen režim fizičkih vežbi koje mora da radi kod kuće. Korišćenje terapije kontinuirano pasivnog pokreta pomoću mašine za rehabilitaciju nije pokazalo poboljšanje pokreta niti je ubrzalo oporavak.
Sa rehabilitacijom, oporavak nakon zamene zgloba kolena se uglavnom završava tokom 4 nedelje. Potpuni oporavak obično traje godinu dana, ponekad duže.
Možete povećati šanse za uspešan oporavak time što se nećete ugojiti. Nakon operacije, ukupne komplikacije su gotovo dvostruko češće kod gojaznih ljudi. Neka istraživanja su pokazala da gojazni ljudi češće su podložni infekcijama od onih koji imaju odgovarajuću telesnu težinu. Stručnjaci pripisuju povećani rizik teškoći održavanja čistoće susednih kožnih nabora, kao i ostalim problemima koji se kod takvih ljudi javljaju, kao što su dijabetesi i loša cirkulacija koje stvaraju predispozicije za infekcije. Krvni ugrušci i upala pluća se takođe mogu javii nakon operacije zamene zgloba kolena, mnogo češće kod gojaznih ljudi nego kod pojedinaca koji imaju normalnu telesnu težinu. Zbog svih ovih rizika, neki hirurzi odbijaju operisati gojazne pacijente sve dok ne skinu telesnu težinu.
Postoperativna rehabilitacija je drugi izazov za gojazne ljude koji moraju operisati zglob kolena. Nakon operacije, veoma je važno postići pokretljivost zgloba, a što je veći zglob i ekstremitet, ovo će se teže ostvariti.
S obzirom da je operacija zamene zgloba veoma retko hitnog karaktera, imaćete sasvim dovoljno vremena da skinete višak kilograma pre operacije. Prea hirurzima koji izvode ovakve operacije, svako pomeranje u skidanju telesne mase zaista pomaže, smanjujući rizik od komplikacija i poboljšavajući šanse za oporavak.
Fizičke aktivnosti nakon zamene zgloba kolena
Ako vas očekuje iva operacija ili ste je već imali, trebai biste porazgovarati sa vašim lekarom o rizicima koji postoje u odnosu na fizičku aktivnost, kao što je rasklimavanje ili dislokacija proteze i moguća potreba za ponovnom operacijom. Šanse su ipak da zamena zgloba kolena neće ograničiti vašu fizičku aktivnost.
Istraživanje prikazano u Clinical Journal of Sports Medicine (Klinički žurnal sportske medicine) pokazuje da su lagane aktivnosti kao vožnja bicikla, kuglanje ili igranje golfa sasvim odgovarajuće za starije ljude koji su imali operaciju zamene zgloga kuka ili kolena. Nedelju dana pre operacije (184 zamena kolena i 170 zamena kuka), istraživači su merili bol i funkciju – sposobnost hodanja, penjanja uz stepenice i vršenje rutinskih alcija uključenih u svakodnevni život – kao i nivo aktivnosti kod 354 ljudi čiji je prosek godina bio od 65-70 godina. Iste procene su urađene ponovo 6-12 meseci nakon operacije.
Istraživači su otkrili da je prosečan rezultat, kada govorimo o operaciji kuka, na skali od 1-100, mereći i funkciju i bol, bio 40 pre operacije i 95 godinu dana nakon operacije. Kada govorimo o operaciji kolena, kod merenja bola, na skali od 1-200, indeks je iznosio 39 pre operacije a 96 nakon godinu dana. Kod merenja funkcije, prosečan rezultat za koleno je iznosio 44 pre operacije i 95 nakon godinu dana. Ono što je važno, pacijenti koji su zabeležili dobru funkciju nakon zamene zgloba, takođe su se vratili obavljanju laganih fizičkih aktivnosti.
